|
Er hægt að stunda rannsóknir á
hvölum án þess að deyða þá?
Notagildi mismunandi rannsóknaaðferða
með tilliti til markmiða rannsókna Hafrannsóknastofnunarinnar
á hrefnu - Því er stundum haldið
fram að unnt sé að ná þeim rannsóknarmarkmiðum
sem sett eru fram í rannsóknaáætlun
Hafrannsóknastofnunarinnar á hrefnu án
þess að veiða dýr til rannsókna.
Í því sambandi er mikilvægt að
huga að eftirfarandi atriðum:
1) Mikilvægt er í þessu
sambandi að skýr greinarmunur sé gerður
milli aðalmarkmiðs rannsóknanna og aukamarkmiða
hennar. Rannsóknin er fyrst og fremst hönnuð
og skipulögð með tilliti til þess meginmarkmiðs
að varpa ljósi á fæðubúskap
hrefnu á íslenska hafsvæðinu og
auka skilning á vistfræðilegum tengslum
tegundarinnar við aðra dýrastofna í
vistkerfi hafsins við Ísland. Til að nýta
sem best þau dýr sem veidd eru í rannsóknaskyni
eru einnig framkvæmdar fjölþættar
rannsóknir á öðrum sviðum líffræðinnar.
Markmiðum sumra þessara "auka-rannsóknaverkefna"
mætti ná, a.m.k. að hluta til, án
þess að deyða dýrin. Þar er einkum
átt við rannsóknir á sviði
erfðafræði sem stunda má með einangrun
erfðaefnis úr húðsýnum sem
tekin eru af lifandi dýrum með lásboga.
Þessi möguleiki getur þó engan veginn
talist mæla gegn því að sýni
sem til falla vegna fæðurannsókna séu
einnig nýtt til erfðarannsókna. Meginmarkmiði
rannsóknanna, ásamt langflestum aukamarkmiðum
er einungis hægt að ná með veiðum
á dýrum til rannsókna.
2) Þróun nýrra
rannsóknaaðferða og prófun á
þeim.
Mikilvægt er að lágmarka eins og unnt er
óvissu í niðurstöðum þeirra
rannsókna er lúta að meginmarkmiði
verkefnisins, ekki síst vegna þjóðhagslegs
mikilvægis þeirra spurninga sem þar eru
settar fram.
Með fáeinum undantekningum hafa þær
aðferðir sem ekki byggja á veiðum en
sagðar eru gera sama gagn, ekki undirgengist þær
ströngu prófanir sem venjulega er krafist við
þróun nýrra vísindalegra aðferða.
T.d. hafa þær fáu athuganir sem hafa
verið gerðar á notagildi húðsýna
til rannsókna á fæðu með greiningu
á fitsýrum, sýnt mjög mismunandi
niðurstöður. Jafnvel þótt notagildi
nýrra aðferða eins og greininga á
fitusýrum, ísótópahlutföllum,
og sausýnum væri viðurkennt, þá
skila þessar aðferðir ekki nægilega
nákvæmum niðurstöðum um fæðusamsetningu
til notkunar í fjölstofnalíkön þar
sem taka þarf tillit til breytileika í fæðuvali
í tíma og rúmi..
Hins vegar skapar rannsóknaverkefnið einstakt
tækifæri til prófunar á notagildi
sumra þessara aðferða t.d. þeirra er
byggja á húðsýnatöku af lifandi
dýrum. Þannig má bera saman niðurstöður
mælinga í húð við niðurstöður
hefðbundinna aðferða t.d. hvað varðar
magainnihald og mengun í innri líffærum.
Þess er vænst að rannsóknaverkefnið
muni á þennan hátt vera mikilvægt
framlag til þróunar rannsóknaraðferða
sem ekki byggja á veiðum og þannig minnka
þörfina á rannsóknaveiðum í
framtíðinni.
3) Raunhæfi aðferðanna.
Við hönnun rannsókna þarf ávallt
að taka tillit til raunhæfis þeirra hvað
varðar tíma og fjármuni. Sumar þeirra
aðferða sem tilnefndar hafa verið og byggja
ekki á veiðum (t.d. greining einstaklinga af
ljósmyndum til að ákvarða lífssöguþætti)
geta gagnast vel við ákveðnar aðstæður
(tiltölulega litlir og staðbundnir stofnar tegunda
með góð greiningareinkenni) en eru illframkvæmanlegir
í öðrum tilfellum. Til dæmis ef ákvarða
á kynþroskaaldur með þessari aðferð
þarf rannsóknaátakið að vera
nægilega mikið til að ljósmynd náist
af tilteknum einstaklingi á hverju ári frá
fæðingu þangað til viðkomandi einstaklingur
sést með kálf sér við hlið
(aðferðin er ekki nothæf á karldýr)
- og þá er kominn einn punktur í meðaltalið.
Líkurnar á að ná nægilega
stóru úrtaki á þennan hátt
til að meta meðalkynþroskaaldur á marktækan
hátt eru augljóslega hverfandi fyrir stofn
eins og íslenska hrefnustofninn sem telur tugi þúsunda
dýra - ekki síst þar sem lítill
hluti hrefna ber einkenni sem aðgreinir þær
frá hver annarri.
Í meðfylgjandi töflu er samanburður
á notagildi rannsóknaraðferða sem
annars vegar byggja á veiðum og hins vegar ekki.
Þessi samanburður sýnir greinilega að
til að ná heildarmarkmiðum rannsóknaverkefnisins
er nauðsynlegt að fram fari krufning á ákveðnum
fjölda dýra. Hins vegar kemur einnig fram, að
suma þætti rannsóknanna má framkvæma
án þess að til komi veiðar. Í
þeim tilfellum er "óbanvænum"
aðferðum beitt og er heildarverkefnið því
blanda af þessu tvennu. Við val á rannsóknaaðferðum
var einkum litið til þess að fá sem
áreiðanlegastar niðurstöður innan
þess ramma sem tími og fjármunir setja.
Til baka |
